تجهیزات اعلام حریق از جمله حساسترین دستگاههای اندازهگیری و عملیاتی میباشند و بر خلاف تکنولوژی روز که ارائهی وسایل بدون نیاز به تعمیرات و نگهداری را روز افزون نموده است، تجهیزات اعلام حریق بسیار نسبت به این امر حساس میباشند. همچنین با توجه به وظیفهی حساس و سنگین این سیستم و عدم ریسک پذیری آنان، عقل حکم بر حساسیت نسبت به عملکرد صحیح و به موقع آنها دارد.
در سیستمهای آدرس پذیر و هوشمند، نوع ساختمان داخلی تجهیزات، کمک به امر نگهداری مینماید.در این نوع، آلارمهای مربوط به کثیفی دتکتورها (به تفکیک)، عدم عملکرد شستی، آژیر و مدولهای واسطه به موقع انجام میپذیرد و در روند پیگیری عدم عملکرد صحیح دتکتورها، همکاری دو جانبهی دتکتور و پانل باعث برپایش دائمی(monitoring) وضعیت هر دتکتور کرده و در هر لحظه تمامی حالات، قابل مشاهده و ثبت میباشد.
اما در سیستمهای متعارف(Conventional) وضعیت هر زون تا حد خارج شدن یک دتکتور از مدار، پارگی خط ارتباطی و اتصال کوتاه خط قابل روئیت میباشد و کثیفی دتکتور یا عدم عملکرد صحیح آن فقط با تست دورهای یا آلارمهای ارسال شده بر روی پانل معلوم میگردد.
اما در پانلهای هر سه نوع سیستم، وضعیت عملکرد یا اشکالات موجود قابل رویت و قابل رفع تا حدودی میباشد. موارد گفته شده در سیستمهای هوشمند و آدرس پذیر یکی از مزایای این نوع سیستم بوده و در انتخاب نوع بسیار موثر میباشد.
نگهداری و تعمیرات اجزای مدار:
مطالب ارائه شدهی زیر برگرفته از دواستاندارد معتبر دنیا یعنی NFPA72 و BS 5839 Part 1 میباشد. با توجه به حساسیت سیستمهای اعلام حریق، تمامی فالتها و آلارمهای ناخواستهی هر سیستم با توجه به نوع آلارم و زمان آن بایستی ثبت گردد تا در هنگام سرویس تجهیزات بتوان مورد اشکال را پیدا نمود و رفع کرد. البته تمامی پانلهای اعلام دارای حافظهی ثبت خطاها میباشند ولی به علت این که امکان پاک نمودن این حافظه توسط افراد ناآشنا و یا قطع باطریهای پشتیبان و برق تغذیه وجود دارد، بهترین گزینه ثبت موارد میباشد.
خطا یا آلارم:
اصولا هر نوع اعلام حریق(به صدا در آمدن آژیر حریق) بدون وجود حریق واقعی را خطا یا آلارم میگویند. البته این مورد به اشتباه آلارم کاذب (FAULT ALARM) اسم گذاری شده است. در اصل خطاها بر دو نوع میباشد. اول آلارمهای ناخواسته، در این نوع آلارمها عاملی غیر از حریق باعث فعال شدن سیستم گردیده است. عواملی مانند دود سیگار، حرارت بخاری، دود ماشین و سرایت آن به دتکتورهای دود، خود باعث این امر میگردند. دراین حالت عامل فعال شدن آژیر وجود داشته است اما این عامل حریق نبوده است.
در حالت دوم آلارم بر اثر اشتباه دتکتور یا شستی یا خود پانل به وجود آمده است. این حالت را آلارم کاذب میگویند. عواملی همچون سوختن دتکتور، جریان باد، جریانهای گذرا در مدار کشف حریق بر اثر یا وجود عوامل گذرا و ... باعث آلارم کاذب میگردند. (جریانهای گذرا بر اثر خاموش و روشن شدن تجهیزات هارمونیک زا (لامپ فلورسنت ، هالوژنه، خورشیدی) اثر موبایل، UPS و ...خود باعث این امر میگردند.
روند نگهداری و تعمیرات:
بازدیدهای هفتگی: در این بازدیدها از پانل اصلی اعلام حریق (FACP) بازدید شده و از صحت عملکرد نمایشگر، باطری و تغذیه اطمینان حاصل نمایید. در این بازدید درصدی از شستیها به صورت رندم تست گردند. چک شستیها به صورتی باشد که در یک پریود 6 ماهه تمامی آنها چک گردند. همچنین دفتر ثبت آلارمها بررسی شده و در صورت فعال شدن سیستم در گذشته، علت بررسی و مورد اشکال پیدا و رفع عیب گردد.
در مرحلهی آخر، تمامی عملیات و شمارهی تجهیزات سرویس شده ثبت گردد. نوع بازدید هفتگی با توجه به حساسیت محل، نوع تردد افراد، تعداد افراد موجود، تمیز بودن محل میتواند از یک تا 4 هفته یکبار انجام پذیرد.
بازدیدها و فعالیتهای شش ماهه:
در این دوره تمامی اتصالات، کابلها، سیمها چک گردیده و صحت عملکرد آنها تایید میگردد. آژیرها چک شده و از صحت و سلامت آنها اطمینان حاصل میگردد. دتکتورهایی که در نواحی آلوده و اثر باد قرار دارند تمیزکاری شده و عملکرد آنها چک گردد. تمامی شستیها چک شده و برچسب تایید (CERTIFICATE) روی آنها نصب گردد. آژیر خارج از ساختمان، فلاشر و تمامی اجزای متصل به زون تست گردند. همچنین میتوان قسمتی از دتکتورهای متصل به هر زون را در این دوره تمیزکاری نمود.
تستهای سالیانه:
تمامی دتکتورهای متصل به مدار هر پانل در یک پریود حداکثر سه ساله میباید تمیزکاری و تست عملکرد گردند. این سرویس میتواند تقسیم شده و در عملیات 6 ماهه، یک ساله یا یک سرویس سه ساله انجام پذیرد. نحوهی کار به صورتی است که در طول پریود سه ساله تمامی تجهیزات (دتکتور، شستی، آژیر، فلاشر، مدولهای واسطه و جداکنندهها)کاملا چک گردند. در صورتیکه محل نصب تمامی یا قسمتی از دتکتورها آلوده باشد این پریود کاهش مییابد. اما حق افزایش زمان سرویس وجود ندارد.LED (نشاندهندههای خارجی) نیز در پریودهای سالیانه چک میگردد.
همچنین مدارات داخلی، بوردها و باطریهای پشتیبان برنامه در طول پریود سالیانه طبق دستورالعمل سازنده تمیزکاری و چک میگردند و در صورت نیاز باطریهای پشتیبان (نیکل کادمیم یا لیتیم) تعویض گردد.
تست حساسیت:
تست حساسیت دتکتورها به نحوی است که دتکتورهای حرارتی غیر قابل Reset توسط تستر مربوطه و دتکتورهای دمای ثابت و متناسب با افزایش دما توسط حرارت کنترل شده و یا تستر چک حساسیت (عملکرد دمائی) میگردند. همچنین در دتکتورهای دودی، توسط دستگاه (تستر مربوطه) حساسیت ثبت شده در پشت دتکتور یا منوال آن (درصد حساسیت سه یا چهار یا پنج درصد) ثبت میگردد.
در تست حساسیت ابتدا به ساکن در هنگام نصب تجهیزات و سپس یکسال پس از نصب و پس از آن هر 4 سال یکبار این عملیات انجام و بر روی دتکتور برچسب تایید و تاریخ نصب میگردد. همچنین باطری اصلی سیلد اسید در طول پریود حداکثر 4 سال تعویض میگردد. در صورتیکه دمای نگهداری بیش از 25 درجهی سانتیگراد و یا تعداد تخلیهی کامل 4 بار باشد این زمان تقلیل مییابد.
حداکثر زمان استفاده از هر د تکتور بین 8 تا 10 سال میباشد. پس از انقضای این زمان دتکتور مربوطه حتی اگر سالم باشد بایستی تعویض گردند. در طول هر سرویس، سرویسکار بایستی برچسب تایید و تاریخ و مهر بر روی آن نصب و در دفتر مخصوص محلی ثبت نماید. شمارههای تماس سرویسکار در محل FACP نصب گردد و امکان حضور سریع سرویسکار مهیا باشد.
توجه: در هنگام انجام سرویسها و احتمال به صدا در آوردن آژیر خطر، تمامی افراد مستقر در ساختمان از قبل اطلاع یافته و امکان هر گونه خطر پیشبینی گردد.
با توجه به امکانات سیستمهای هوشمند، در صورتی که اعلام کثیفی دتکتور یا معیوب بودن تجهیزی قبل از رسیدن موعد سرویس اعلام شد، سرویسکار از طریق مسئول ساختمان سریعا به محل مراجعه و رفع اشکال نماید. تاریخ سرویس قبلی و بعدی با خط درشت بر روی پانل نصب گردد.
تمامی عملیات سرویسکار بر روی پانلهای اصلی، تکرار کنندهها و تلفن کنندهی خودکار، علاوه بر موارد فوق، طبق توصیهی سازنده انجام پذیرد و موارد seft test، چک باطری، چک برنامه، چک وایرینگها پس از انجام در دفتر محلی ثبت گردد. همچنین نام سرویسکار، نام شرکت، ساعت مراجعه نیز منظور گردد. بهترین گزینه در سرویس تجهیزات تهیهی جدول و تیک زدن هر مورد است.
هشدار کاذب:
یکی از مشکلات سیستمهای اتوماتیک اعلام حریق، ارسال هشدارهای اشتباه و نادرست است که موجب دردسرهای زیاد شده و در صورت تکرار زیاد، سیستم را تبدیل به چوپان دروغگو میکند. طی سال 2001 در انگلستان، 481100 هشدار خطا ثبت شده است که 279800 پیام، مربوط به عملکرد نادرست تجهیزات و 74100 مورد آن مربوط به استفادهی نادرست و مغرضانه از تجهیزات بوده است.
پیامهای خطا را میتوان در پنج گروه طبقهبندی کرد:
- هشدارهای خطای ناشی از انجام کارهای معمولی مانند پخت و پز، دود سیگار، گرد و غبار، حشرات و سایر مواردی از این قبیل.
- هشدارهای خطای تجهیزات ناشی از بروز عیب در شبکه.
- هشدارهای خطای ناشی از اقدامات مغرضانه مانند شکستن شیشههای شستیهای اعلام حریق و یا ایجاد دود برای به صدا درآوردن آژیرها از روی عناد و آزار رساندن.
- هشدارهای خطای ناشی از نیت خیرخواهانه و خوب، اما عجولانه. در این حالت ممکن است شخص یا اشخاصی با مظنون شدن به شرایط خاص و متحمل شدن دانستن حریق یا بروز آن، اقدام به شکستن شیشهی شستیهای اعلام حریق کنند.
- هشدارهای خطای ناشناخته و نامعلوم که در هیچ یک از مقولات فوق نمیگنجد، شایعترین موارد بروز هشدارهای خطای مربوط به نصب نادرست و نامناسب تجهیزات است. و عدم نگهداری از تجهیزات نیز میتواند عامل دیگری در افزایش هشدارهای نادرست و دروغین باشد.
هر یک از عوامل زیر میتوانند منجر به اعلام هشدار نادرست شوند:
- آشپزی و پخت و پز و بخارهای ناشی از آن
- بخار آب و رطوبت زیاد
- دود سیگار
- گرد و غبار
- حشرات
- اسپریهای مختلف
- دود ناشی از برخی فعالیتهای خارج از ساختمان مانند آتشبازی و غیره
- برشکاری، جوشکاری و عملیات مشابه
- دودهای نمایشی مانند جلوههایی که در تئاتر استفاده میشود.
- دستگاههای بخور و همینطور روشنایی چون شمع یا چراغهای نفت سوز.
- پارازیتها و تداخلهای الکترومغناطیسی
- نوسان زیاد دما
- تغییر کاربری فضاها بدون در نظر گرفتن شرایط طراحی اولیهی سیستم اعلام حریق
- عدم تناسب دتکتور با محل و مکان مورد نظر
- آزمایش و سرویس تجهیزات بدون غیرفعال نمودن سیستم
- آسیبهای تصادفی یا مغرضانه
برای کاهش هشدارهای خطا میتوان به سه روش زیر عمل نمود:
- کاهش حساسیت دتکتورها که به طور مطلق چندان کار درستی نیست مگر آنکه حساسیت آنها بیش از مقدار مورد نیاز باشد.
- بهکار گیری سیستم تایید هشدار که به خودی خود نوعی تاخیر زمانی را ایجاب میکند. در این سیستم، قسمت هشدار مدت زمانی را منتظر میماند (معمولا 30 ثانیه) تا گزارش ارسالی از سوی دتکتور توسط تابلوی کنترل مرکزی تایید شود.
- استفاده از سیستمهای پیشرفتهتر مانند تجهیزات آدرسپذیر و هوشمند. در میان سیستمهای سهگانهی متعارف، آدرسپذیر و هوشمند، سیستم اخیر تقریبا بدون اعلام خطاست، مگر آنکه عوامل انسانی و یا طراحی نادرست موجب آن گردند.
به هر اندازه شبکهی اعلام حریق گستردهتر و وسیعتر باشد، احتمال ارسال هشدارهای خطا نیز افزایش مییابد. در سیستمهای متعارف با 40 دتکتور یا کمتر، ارسال دو پیام خطا در سال طبیعی و معمولی تلقی میشود و بر همین اساس به ازای هر 20 دتکتور یک پیام خطا در سال معمول است.