همانطور که می‌دانید، نگهداري و تعميرات (maintenance)، به مجموعه فعاليت‌ها و اقداماتي كه به منظور آماده‌به‌کارنگهداشتن تجهيزات در سطح قابل قبول از نظر عملياتي (نگهداري) و يا بازگرداندن تجهيزات معيوب به چرخه استفاده و بهره‌برداري، اطلاق مي‌شود و نتيجه موردانتظار از اين اقدامات، ايجاد آمادگي، حفظ قابليت عملياتي، تداوم و استمرار عملياتي تجهيزات براي شرايط تعريف شده خواهد بود.
بازرسي، تست و تعمیرات
1- بازرسي
- اسپرينكلرها: (Sprinklers)اسپرينكلرها ميبايست ساليانه مورد بازديد قرار گرفته و عاري از هرگونه خوردگي (زنگ زدگي)، رنگ، مواد خارجي و صدمه فيزيكي بوده و متناسب با نوع آنها (e.g. upright , pendant or sidewall) به‌طور صحیح نصب شده باشند. درصورتي‌كه دارای هر يك مشكلات فوق باشند، حتماً بايد تعويض و يا اصلاح وضعيت شده و هرگونه انسداد و گرفتگي مسير پاشش آن نیز برطرف شود.
درخصوص سرویس و نگهداری قطعات يدكي و موجودي انبار نیز موارد ذيل بايستي ساليانه كنترل گردد:
1- متناسب بودن تعداد و نوع اسپرينكلرها
2- آچارهاي مخصوص آچاركشي انواع اسپرينكلرهاي بكاررفته در سيستم
- لوله‌ها و اتصالات (Pipe &Fittings): لوله‌ها و اتصالات بكاررفته بايد هر سال كنترل شده و در وضعيت مطلوبي باشند. عاری از هرگونه آسيب مكانيكي، نشتي، خوردگي و ناهم‌راستايي (عدم انطباق) بوده و هيچ‌گونه بار خارجي بر آنها وارد نگردد.
- بست‌ها و آويزها (Hangers and Seismic Braces) :جنس و سايز لوله، نوع مصالح ساختمان، احتمال وقوع زلزله و...... از عواملي هستند كه در انتخاب نوع بست‌ها وفاصله بين آنها تاثير مي‌گذارند. در فرايند بازرسي بايد توجه داشت كه هيچ‌كدام از نگهدارنده‌ها نبايد آسيب فيزيكي ديده و يا شل باشند. درصورت صدمه و يا لقي اقدام لازم، تعويض يا بستن مجدد آنهاست.
- گيج‌ها (Gauges) :تمامي فشارسنج‌ها بايستي ماهيانه بازديد شده تا وضعيت مناسب خود را حفظ و فشار تغذيه آب از شبكه را به‌طور دقیق نشان دهند.
- سازه (Buildings) :سالانه و پيش از شروع فصل سرما ميبايست تمام بخش‌هاي ساختماني كه در آن سيستم اطفاء اسپرينكلر تعبیه شده، اعم از پنجره‌هاي ديواري و سقفي، درها، سيستم تهويه، منافظ و....... بازرسي شوند تا آب موجود در سيستم اسپرينكلر تر، منجمد نگردیده و ميزان گرمايش (انرژي) موردنياز براي ايجاد دماي حداقل ⁰c 4.4 مهيا باشد.
- تجهيزات هشداردهنده(Alarm Devices) :اين تجهيزات ازجمله: زنگ اخبارهاي مكانيكي و پرشر سوئيچ و ..... ميبايست هر سه ماه يكبار بازديد و صحت آنها بدون هرگونه آسيب فيزيكي تأييد شود.
- هيدروليك سيستم (Hydraulic nameplate) :هرسه ماه يكبار چك گردد.
- اتصالات آتش‌نشاني (Hose Connections) :براساس استاندارد ساليانه مورد بازديد و كنترل قرار گیرند.
- شيرهاي كنترل (Control valves) :لازم بذكر است، حداقل يك شير كنترل فهرست شده می‌بایست بر روي هر سيستم اسپرينكلر نصب شود. مگر آنكه لوله تغذيه‌كننده سيستم اسپرينكلر و شبكه آب فایرباکس آتش‌نشاني (سيستم‌هاي متشكل از شبكه لوله‌كشي و اتصالات مربوط به شيلنگ‌هاي آتش‌نشاني كه براي اطفاء دستي بكار مي‌روند) مشترك باشد. آنگاه براي هر طبقه نيز يك شير كنترل نصب گردد تا هنگام تعميرات سيستم اسپرينكلر، خللي در عملكرد شبكه آب آتش‌نشاني وارد نشود. شيرهاي فوق ازجمله شيرهاي پروانه‌اي و .... بصورت هفتگي و ماهيانه بايد چك شوند.
تست
- اسپرينكلرها (Sprinklers):اسپرينكلرهای مرغوب درصورت عدم وارد شدن صدمه احتمالي فيزيكي و ... تا 50 سال به خوبي كار خواهند كرد و نياز به تست ندارند. لكن بعد از آن ميبايست جايگزين شده و يا تست گردند. در حالت دوم بصورت تصادفي از نواحي گوناگون، تعداد مشخصي بعنوان نمونه انتخاب و به يك آزمايشگاه داراي صلاحيت در حوزه كنترل صحت عملكرد و تست اين تجهيزات ارسال مي‌گردد. پس از تأييد، قابليت استفاده خواهند داشت و بعد از آن هر 10 سال يكبار اين فرايند تكرار مي‌شود. درصورتي كه از زمان ساخت اسپرينكلر 75 سال گذشته باشد، فاصله هر كنترل به 5 سال يكبار تقليل خواهد يافت.
- گيج‌ها (Gauges) :این تجهیزات ميبايست هر 5 سال يكبار تعويض شده و يا با يك نمونه كاليبره‌شده، مقايسه شوند تا درصورت نداشتن دقت لازم، به واحد كاليبراسيون ارسال و اصلاح شود.
- تجهيزات هشداردهنده(Alarm Devices) :اين تجهيزات همانطوركه ميبايست هر سه ماه يكبار بازديد و صحت آنها بدون هرگونه آسيب فيزيكي تاييد شود، برطبق روند اشاره‌شده در استاندارد، بايد مورد تست عملكردي نیز قرار گيرند.
- اتصالات آتش‌نشاني (Hose Connections) :پس از گذشت 5 سال از زمان نصب، اين تجهيزات باید مورد سرويس تست قرار گيرند و درصورت تأیید پس از آن، هر 3 سال اين امر اتفاق بیافتد.
تعميرات
در بخش تعميرات سيستم‌هاي اطفاء حريق موارد ذيل صورت مي‌پذيرد:
- اسپرينكلرها (Sprinklers): در برخي از اجزاي سيستم‌های اسپرينكلر، بازسازي مجموعه در قالب نوسازي تجهيزات و قطعات صورت مي‌پذيرد. مشخصات و موارد زير در جايگزيني و كاربرد مناسب اسپرينكلرها مورد توجه مي‌باشد:
- نوع اسپرينكلر
- سايز اوريفيس و ضريب k
- نرخ دما
- پوشش اسپرينكلر (درصورت داشتن)
- نوع پاشش (upright,pendant,sidewall)
- ملزومات طراحي
در جعبه‌اي مخصوص ميبايست تعدادي اسپرينكلر يدكي متناسب با انواعي كه در سيستم بكار رفته است، نگهداري شود. محل استقرار جعبه فوق در معرض رطوبت، گردوغبار، خوردگي و يا دماي بيش از 38 درجه سانتيگراد نباشد. به‌هيچ‌عنوان نبايد از اسپرينكلرهاي داراي پوشش يا رنگ يا هرگونه تزيين اضافي و غيراستاندارد استفاده نمود. وضعيت تعداد اسپرينكلرهاي يدكي كه بايستي در محل انبارش شده و موجود باشد به قرار زير است:
- در سيستم‌هاي داراي تعداد اسپرينكلر كمتر از 300 عدد، حداقل 6 اسپرينكلر
- در سيستم‌هاي داراي 300 تا 1000 اسپرينكلر، حداقل 12 عدد
- در سيستم‌هاي داراي بيش از 1000 اسپرينكلر، حداقل 24 عدد
آچار اسپرينكلر (Sprinkler Wrench): در اجرای فرایند تعميرات، يكي از ابزارهاي مهم و موردنياز آچار اسپرينكلر مي‌باشد. بايد براي هريك از انواع اسپرينكلرهاي نصب‌شده در سيستم، ميبايست يك آچار مخصوص آن در جعبه نگهداري قطعات يدكي وجود داشته باشد تا در زمان مونتاژ و دمونتاژ كردن اسپرينكلرها و آچاركشي، از آن استفاده شود.
تست تأييديه نصب: در مواقعي كه انجام فعاليت‌هاي بازسازي و تعميرات اجزا و تجهيزات سيستم اطفاء حريق اسپرينكلر، منجر به ايجاد تأثير بر روي بيش از 20 عدد از اسپرينكلرها باشد، نصب و راه‌اندازي تمامي المان‌هاي فوق بايستي برطبق استاندارد (NFPA13) انجام پذيرد.
- اتصالات آتش‌نشاني (Hose Connections) : پس از هر بار استفاده از اين تجهيزات، تمامي رابط‌ها ميبايست قبل از بكارگيري مجدد در سيستم، تخليه، تميز و كاملاً خشك شوند. تجهيزاتي كه موفق به اخذ تأييديه در مراحل بازرسي و تست نمي‌شوند، بايست مجدداً تعمير، تست و يا جايگزين شوند.
- شيرآلات (valves): این تجهیزات يكي از كليدي‌ترين اجزاء مورداستفاده بوده كه ميبايست سالانه و يا هر زمان كه موردنياز است تعمير و نگهداري شده و بعضاً المان‌هاي داخلي آنها مورد بازديد قرار گيرند.
- آب مورداستفاده در سيستم (Marine Systems) : معمولاً در سيستم‌هاي اطفاء حريق اسپرينكلر، پس از انجام تعميرات، از آب شيرين بعنوان منبع ذخیره براي تخليه و آب‌گيري مجدد تجهيزات استفاده مي‌شود.
نتيجه‌گيري
در اين نوشتار، اندكي به نحوه بازرسي، تست و انجام تعميرات سيستم‌هاي اطفاء حريق آبی (WET SYSTEM) براساس استانداردهاي موردتأييد، پرداخته شد و طرح كلي و اهميت داشتن يك برنامه منسجم و صحیح در اين حوزه بمنظور افزايش راندمان سيستم‌ها مشخص شد
